8. "Straszny oddech wąwozów" Józefa Żebrowskiego

Kiedyś, ktoś, gdy usłyszał, że interesuję się II wojną światową oraz lubię czytać książki, pożyczył mi pewną książkę, która napisana była przez byłego więźnia obozów koncentracyjnych. Płakałam czytając ją. Od tamtego czasu przeczytałam już wiele książek o podobnej tematyce, o obozach, o wojnie, o walce na froncie.  Książka, którą niedawno skończyłam jest bliższa naszym czasom i opowiada o Rosjaninie-Polaku, który walczy w Afganistanie. Poruszająca.
Jednak, jest pewno "ale" :)  Chociaż "Ale" podobno zawsze są dwie :P W każdym razie książka napisana jest w poetyckim języku, który znacznie odbiega od opisywania wojny przez innych autorów. To nie jest prosty język, który kładzie nacisk na zło i prostotę, wręcz prostolinijność wydarzeń. Co ja będę tłumaczyć. Zaznaczyłam fragmenty, które chcę Wam teraz pokazać.
Zacznijmy od tego,. co już napisałam. Główny bohater, Jan Wierzejski, był z krwi Polakiem, ale jego rodzice zostali podczas drugiej wojny światowej zesłani do Rosji. Jan nigdy nie zapomniał o Polsce, mimo iż w ogóle jej nie pamiętał. Ale na polu bitwy: "tylko jedna myśl przerzucała radykalnie zwrotnicę jego wspomnień. Była to myśl o dalekiej, rodzącej się w bólach połogowych, nowej Polsce. Odległej i nieuchwytnej jak pustynny miraż. Polsce ze wspomnień jego babci i matki, i było to zjawisko w nim nowe i zaskakujące. W przysiółkach kołchozowych był już sam - nie miał krewnych... Nie miał do kogo wracać. Myśl o dawnej Polsce - kraju jego dziadów - wabiła go ku sobie, jak zew stepowego wilka w chłodną noc przełomu późnej jesieni i nadchodzącej tuż-tuż zimy. Polska jawiła mu się dziewczyną z młodzieńczych lat - zwiewną i niedotkniętą."
Mało kto potrafi dziś w ten sposób pisać o Polsce. Właśnie dlatego nie mogłam się powstrzymać by nie zachwycić się tym fragmentem.
Ale najbardziej przejmujące w książce było to, jak żołnierze potrafili zostawić swoich zabitych kolegów, bo nie było czasu na to, by trupy wziąć ze sobą. Bo nie było miejsca. Do kraju, do rodzin wracały puste trumny. "Przysypani żółtym pyłem pozostali na polu bitwy ciężko znużeni i jakoś strasznie samotni. Ta garść wilgoci jaka wsiąknie z nich w tą jałową ziemię, może zapewnić życie twardemu nasionku. A wtedy wyrośnie w tym miejscu piękny krzew tamaryszku." "Ci z nich, którzy przeżyją i powrócą do rodzinnych miast i przysiółków, nigdy nie wyrwą się z prawdziwych objęć Afganistanu. Wojna ukocha ich ponad wszystko i naznaczy swoim piętnem. Wielu z nich, (...) nie zazna nocy spokojnego snu. (...) Ich dwudziestoletnia psychika jest  za delikatna na tak ciężkie doświadczenia."

I wywołujący pełen refleksji o zmarłych epilog: 

"Gdyby Wierzejski mógł stać na ukwieconym moście w Termezie, być może odkryłby wśród powracających z Afganistanu żołnierzy znajome twarze swoich kolegów. Grała orkiestra. Kobiety płakały. Czołgi i transportery z polipowatymi naroślami żołnierzy na pancerzach wtaczały się hałaśliwie na metalowy most szeroko okraczający żółte wody Amudarii. 

Rzeka monotonnie toczyła oleiste fale. Grała orkiestra i sypały się kwiaty.

Jako ostatni na most wkroczył głównodowodzący wojsk. Zamykał pochód zwycięskiej, czy pobitej armii? 

Czy rozumiał, czy myślał o tym,  że zamykając pochód jednej armii, otwierał jednocześnie pochód armii kilkunastu tysięcy zabitych żołnierzy? (...) 

Szedł twardo, z podniesioną głową. Mocnym krokiem zdobywcy. Poza nim, może niedaleko - pozostali ostatni polegli żołnierze."

"A wtedy wyrośnie w tym miejscu piękny krzew tamaryszku."

Ps. Wierzejski żyje. :) Co się z nim stało? Poczytacie, zobaczycie :P